“Паэзія Пятра Глебкі простая,
сціплая і мужная. Сапраўднае
хваляванне не патрабуе
ўпрыгожвання, яно ідзе з сэрца,
і ў гэтым магутная сіла ўздзеяння паэзіі”
Якуб Колас

Гісторыя беларускай літаратуры XX стагоддзя складаецца з неверагодна розных лёсаў. Адны з іх трагічна абарваныя рэпрэсіямі ці вайной, другія – адзначаны высокімі пасадамі і ўзнагародамі, стосам выдадзеных твораў.

Пятро Глебка ніколі не быў арыштаваны, не зведаў горыч ссылкі. Ён быў з тых, каго ўзнагароджвалі ордэнамі і медалямі. Ён сябраваў з Кузьмой Чорным, быў вучнем Янкі Купалы і часта атрымліваў кнігі ў падарунак ад Кандрата Крапівы.

Пятро Глебка нарадзіўся 6 ліпеня 1905 года ў вёсцы Вялікая Уса на Узденшчыне, у шматдзетнай сялянскай сям’і.

У 1923 годзе акрамя царкоўнапрыходскай школы і вышэйшага пачатковага вучылішча хлопец скончыў і Уздзенскую сямігодку. Пасля яе заканчэння працаваў сакратаром сельсавета. Яшчэ ў школе Пятро спрабаваў пісаць вершы, якія змяшчаліся ў школьным часопісе “Вір”.

Затым Глебка паступіў у Мінскі педагагічны тэхнікум імя Усевалада Ігнатоўскага. Сярод выкладчыкаў былі Якуб Колас і Язэп Лёсік.

У тэхнікуму дзейнічала і студыя літаратурнага аб’яднання “Маладняк”, у якую ўступіў і Глебка. Але праз год выйшаў з яе і далучыўся да новага літаратурнага аб’яднання “Узвышша”, якое займалася выданнем літаратурных зборнікаў, часопісаў.  У 1925 годзе паэтычныя публікацыі юнака з’явіліся на старонках часопісаў “Малады араты”, “Беларускі піянер” і газет “Беларуская вёска”, “Савецкая Беларусь”. Выходзіць першая кніга паэта “Шыпшына” – паэтычны зборнік лірычнай паэзіі.

Увесну 1926 года ён пазнаёміўся з Янкам Купалам. На працягу многіх гадоў быў у цесным сяброўстве з песняром і адчуваў яго падтрымку і дапамогу як паэт. Глебка стаў адным з вучняў і паслядоўнікаў Купалы. Прысвяціў класіку беларускай літаратуры вершы “Песня” і “Жывое слова”.

У 1927 годзе Глебка перавёўся на літаратурна-лінгвістычнае аддзяленне педагагічнага факультэта БДУ, якое скончыў у 1930 годзе. Пасля ўніверсітэта Пятро некаторы час працаваў загадчыкам літаддзела ў газеце “Калгаснік Беларусі” і ў часопісе “Полымя рэвалюцыі”.

На другім курсе педтэхнікума юнак знаёміцца з Нінай Бялькевіч, якая вучылася там жа, толькі на першым курсе. Каханне было ўзаемным, нягледзячы на тое, што маці Ніны была супраць гэтага шлюбу.  7 студзеня 1928 года маладыя распісаліся. У доме Бялькевічаў была сапраўдная творчая атмасфера. Часта там бывалі Янка Купала, Якуб Колас, Пятрусь Броўка, Кузьма Чорны.

У 1934 годзе Пятра Глебку прымаюць у толькі што створаны Саюз пісьменнікаў БССР. Там ён працуе кансультантам па паэзіі, таксама вылучаецца дэлегатам на першыя з’езды пісьменнікаў БССР і СССР.

Сяброўства Глебкі з Петрусём Броўкам ператварылася ў плённае супрацоўніцтва, у выніку якога ў беларускай літаратуры з’явіўся новы аўтар – Лукаш Бандылевіч – сумесны псеўданім Глебкі і Броўкі. Значны ўплыў на творчасць Пятра Фёдаравіча аказалі класікі беларускай літаратуры Янка Купала і Якуб Колас.

У 1930-я гады свет убачылі кнігі Пятра Глебкі “Урачыстыя дні”, “Хада падзей”, “Арка над акіянам”, “Арлянка”, “Чатыры вятры” і “Мужнасць”.

1937 год… Разгар рэпрэсій. Расстраляныя, закатаваныя, сасланыя лепшыя прадстаўнікі айчыннай інтэлігенцыі. Ня прыйдзе больш у дом Янкі Купалы яго любімы вучань Валерый Маракоў – расстраляны разам з дзясяткамі сваіх таварышаў. Кузьму Чорнага арыштуюць у наступным, 1938 годзе. Няма больш “Узвышша” і “Полымя”. Глебка, Броўка і Крапіва пазбегнулі арышту.

Пачалася Вялікая Айчынная вайна. Пятру Фёдаравічу прыйшлося пакінуць Мінск. У сваім дзённіку, які ён пачаў весці, апісвае бясконцыя шэрагі бежанцаў, ахвяры бамбёжак, жорсткія сцэны. “І не ведаю, што страшней: ці стаяць пад кулямётным агнём фашысцкіх самалётаў на шасэ ці ляжаць поруч з гэтымі трупамі, масянжовымі ад сонца, чорнымі ад зямлі і зямлістымі ад смерці. А іх сустрэнеш на кожным кроку, як толькі ступіш з дарогі”.

Глебка дабраўся да Смаленска, затым перабраўся ў Маскву. Пачалося жыццё ва эвакуацыі. Паэт працуе ў рэдакцыях франтавых газет «Красноармейская правда», “За Савецкую Беларусь” і “За свободную Беларусь”.

Ніна Іларыёнаўна Глебка, любімая жонка, засталася ў акупіраваным Мінску. Нямецкія захопнікі прапануюць ёй прачытаць у радыёэфіры перадачу пра хатніх гаспадынь. Адказацца немагчыма, бо гэта будзе азначаць смерць. У вачах савецкіх людзей Ніна Глебка цяпер здрадніца.

Неўзабаве Ніна Іларыёнаўна пачынае супрацоўнічаць з Мінскім  падполлем і партызанамі. Яна захоўвала лістоўкі, праз яе адпраўлялі ў лес друкаваную машынку, друкарскі шрыфт і сабраныя падпольшчыкамі 76 тысяч рублёў на зброю і медыкаменты. Тым часам у Маскве Пятро Глебка ў лютым 1942 года запісвае ў дзённіку: “Я чакаю хвіліны звароту ў Мінск і баюся яе. Мне часта здаецца: вось я … заходжу ў кватэру — пуста: я пытаюся, дзе Ніка, і ўсе панура апускаюць галовы. Дзяўчынка мая! Як жа я здолею жыць без цябе?! Няхай загіне ўсё: дом, кнігі мае, усё самае дарагое, абы жыва была мая Ніка”. Паэт нічога не ведае пра жонку да чэрвеня 1942 года. Па абрывачных звестках ён разумее: яго Ніка супрацоўнічае ў акупацыйнай прэсе і на радыё. І толькі праз некалькі месяцаў Пятро Фёдаравіч даведваецца аб рабоце жонкі на партызан.

У час вайны Ніна Глебка выхоўвала выратаваную з гета шасцігадовую яўрэйскую дзяўчынку, якую яна ахрысціла ў праваслаўе, каб адвесці небяспеку. А яшчэ забараніла дзіцяці адгукацца на слова “яўрэйка”. Больш таго: калі шукалі прыгожую дзяўчынку для ўручэння кветак гаўляйтэру Кубэ, Ніна Іларыёнаўна прапанавала Ларысу. Гэты фотаздымак выратаваў бібліятэку Пятра Фёдаравіча Глебкі ад знішчэння. Яго прымацавалі на тканіне і дыванах, якімі былі завешаны кнігі з бібліятэкі паэта. На той час у доме знаходзіліся і творы Леніна, і творы Сталіна.

Сярод лепшых вершаваных твораў пісьменніка ваеннага часу – вершы “Партызаны”, “Дзень вайны”, “Мы вернемся”, якія друкаваліся ў сатырычнай газеце-плакаце “Раздавім фашысцкую гадзіну” і ў “Партызанскай дубінцы”. Лірыка П ятра Глебкі ваеннага часу лічыцца вяршыняй яго літаратурнай працы.

Пасля вайны пісьменнік актыўна ўключыўся ў грамадскае і культурнае жыццё краіны, працягваў літаратурную дзейнасць: пісаў вершы, літаратурна-крытычныя і публіцыстычныя артыкулы, займаўся перакладамі на беларускую мову твораў класікаў рускай, украінскай, польскай, англійскай.

У 1945 годзе Глебка працуе ў Акадэміі навук БССР, у Інстытуце літаратуры, мовы і мастацтва, дзе з 1952 года ўзначальвае сектар лексікаграфіі, а ў 1956 годзе становіцца на чале Інстытута мовазнаўства.

У 1957 годзе па ініцыятыве Пятра Фёдаравіча быў створаны Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Ён становіцца акадэмікам-сакратаром Адзялення грамадскіх навук.

Акрамя літаратурнай і навуковай дзейнасці Глебка вёў шырокую грамадска-культурную справу. Неаднаразова яго абіралі дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР.

У складзе беларускай дэлегацыі паэт чатыры разы прымаў удзел у рабоце сесій Генеральнай Асамблеі ААН. Падчас адной з такіх паездак у ЗША яго запрасілі ў госці да вядомай пісьменніцы Этэль Войніч. Уражанні ад амерыканскага ладу жыцця знайшлі адлюстраванне ў паэтычным цыкле “З вершаў аб заграніцы”.

Пятро Глебка быў узнагароджаны ордэнам Леніна, двума ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, ордэнамі Чырвонай Зоркі, “Знакам Пашаны”, медалямі і граматамі.

Пятро Глебка памёр 18 снежня 1969 года. Пахаваны на Усходніх могілках у Мінску. На доме, дзе ён жыў, устаноўлена мемарыяльная дошка. Яго імя носіць адна з вуліц Мінска і Літвянская школа ва Уздзенскім раёне.

Яшчэ пры жыцці Глебка прыняў рашэнне перадаць свой кнігазбор бібліятэцы Акадэміі навук. Справа ў тым, што Пятро Фёдаравіч пакінуў вялікую бібліятэку і архівы. Ніна Іларыёнаўна ўспамінала, што Глебка любіў кнігу яшчэ з дзяцінства. Гэтую любоў да яе ён захаваў на ўсё жыццё. І у маладосці, бывала аддаваў апошнія грошы, каб набыць тое ці іншае выданне.

Архіў і кніжны збор Глебкі сёння захоўваюцца ў аддзеле рэдкіх кніг і рукапісаў акадэмічнай бібліятэкі Беларусі, створаны і мемарыяльны кабінет, дзе ўся мэбля, прадметы знаходзяцца на тых жа месцах, як і пры яго жыцці.

• Пятро Глебка збіраў сваю бібліятэку на працягу ўсяго жыцця, пачынаючы з 1930-х гадоў. Кніжная калекцыя паэта налічвае больш за 3 тысячы экзэмпляраў выданняў на беларускай, рускай, украінскай і іншых мовах у храналагічных межах 1804-1960-х гадах. У складзе кнігазбору — рэдкія і каштоўныя кнігі, у тым ліку выданні рэпрэсіраваных пісьменнікаў, што дайшлі да нашых дзён у невялікай колькасці экзэмпляраў.

• Паэт перакладаў на беларускую мову творы А. Пушкіна (“Барыс Гадуноў”, вершы), М. Лермантава, М. Някрасава, А. Чэхава, Д. Байрана, А. Міцкевіча, М. Горкага, У. Маякоўскага, Т. Шаўчэнкі і іншых.

• Песні на вершы Пятра Глебкі пісалі вядомыя беларускія кампазітары — Уладзімір Алоўнікаў, Рыгор Пукст, Анатоль Багатыроў, Мікалай Чуркін і іншыя.

Прызнайцеся, Пятро Глебка для вас – гэта толькі імя са школьнай праграмы. Вы, напэўна, адразу ўспомніце: “Ноч. Халодная зямлянка. Перастрэлка. Цішыня. Неба, чыстае, як шклянка. Тупат быстрага каня…” . Пятро Фёдаравіч быў таленавітым паэтам, і шмат якія з яго вершаў, асабліва дваццатых гадоў, добра чытаюцца і сёння.

1. “Вочы сінія” (1925)

2. “За гаем сонца патухае…” (1926)

3. “Карменсіта” (1933)

4. “Перамога” (1944)

Час пераацэньвае ўсё. Але вершы Пятра Глебкі, асабліва напісаныя ў час вайны, да гэтага часу ўключаюцца ў хрэстаматыі і анталогіі. І цяпер яго з удзячнасцю ўспамінаюць супрацоўнікі Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Аб ім гавораць як аб чалавеку далікатным, вясёлым, разумным, выключна працавітым і эрудзіраваным. Іван Шамякін пісаў: “Пятро Глебка быў чалавек шырокай (падкрэсліваю гэта слова) эрудыцыі, адзін з самых адукаваных людзей у нашым рэспубліканскім Саюзе пісьменнікаў…”.

Давайце паслухаем верш Пятра Глебкі разам.